اشنائی جامع با قران كریم
۱-نامها و صفات قران۲: زبان لهجةو رسم الخط قرآن۳-نزول قرآن و فترت ان۴-شان نزول قرآن۵-كاتبان و قراء سبعه قرآن۶-جمع آوری قرآن۷-ترتیل یا تجوید قرآن۸-ترجمه قرآن۹-تفسیر قرآن۱۰-تاویل قرآن۱۱-اهداف قرآن۱۲-طرق هدایت قرآن۱۳-حق و باطل در قرآن۱۴-آداب قرائت قرآن
بسم الله الرحمن الرحیم
قرآن كریم كتابی است كه از سوی خداوند توسط جبرئیل امین به پیامبر برگزیده اش حضرت محمدبن عبدا… وحی و نازل گردید این كتاب شریف حاوی دستورات و سفارشاتی است جامع برای زندگی انسانی و بعبارت دیگر كتابی است برای انسان سازی و راهنمایی بشر بسوی كمال و وصول حقیقت .
قرآن كتاب آسمانی مسلمانان است و هر مسلمانی موظف است تا حد توان در شناخت آن و مفاهیم این كتاب ارزشمند بكوشد . در این نوشتار تلاش شده است تا بخشی از اقیانوس بیكران كلام الهی به زبانی ساده تنظیم و مورد استفاده همگان قرار گیرد .
منبع اصلی مطالب این نوشتار تفسیر نمونه حضرت آیت ا… مكارم شیرازی و همچنین تفسیر موضوعی ایشان بنام پیام قرآن كه تا كنون دو دوره معارف اسلامی و اخلاق در قرآن آن منتشر گردیده و تعداد دیگری از كتب معتبر در این زمینه می باشد .
مطالب تنظیمی در دو بخش شكلی و محتوایی بوده و برای ورود به این دو بخش مقدمه ای در 14 بند تنظیم گردیده است كه آشنایی با آنها كاملا مفید است .
امید است مطالعه این نوشتار بتواند استفاده كنندگان از آنرا با گوشة كوچكی از اقیانوس بیكران قرآن آشنا نماید . ان شاءالله تعالی
ضمنا بمصداق حدیث ثقلین( انی تارك فیكم الثقلین كتاب الله وعترتی) در این تحقیق كتاب كافی معتبرترین وقدیمی ترین كتاب حدیث نوشته مرحوم كلینی نیز مورد مطالعه قرار گرفته لذاروایت با ذكر شماره ان از كتاب مورداشاره امده است
در این تحقیق كتاب كافی نوشته مرحوم كلینی نیز مورد مطالعه قرار گرفته لذاروایت با ذكر شماره ان از كتاب مورداشاره امده است.
یك: نامها و صفات قرآن
نام اصلی كتاب خداوند قرآن است كه 85 بار در كتاب خدا از آن یادشده است .
قرآن از ریشة قرائت و به معنای خواندن است و برخی آن را از ریشه قرن به معنای جمع كردن می دانند اما قرآن اسامی و اوصاف دیگری نیز دارد كه در كتاب خداوند بدانها اشاره شده است ما در اینجا به اسامی وسپس صفات قرآن اشاره می كنیم .
الف ) نامها: فرقان – كتاب – ذكر – تنزیل – موعظه – شفاء – هدی – رحمت – نور – حدیث – تذكره – كلام – حكم – سراج – ذكری – حكمت – نعمت – حبل – قصص - تبیان- بینه- بصائر – فصل – صدق – عدل – صحیفه – ضیاء - بشری – برهان – بلاغ – بیان – نبا - قول فصل – كلام ا… . .
ب ) صفات: مجید – عزیز – كریم – عظیم – مبین – حكیم – عربی – مبارك – قیم – هادی – حق – بشیر – نذیر – منیر – شافی – منادی – ثقیل – عجب – مصدّق – مهیمن – صراط مستقیم – احسن الحدیث-ذی الذكر-علی-كبر
در مجموع حدود هفتاد نام و صفت برای قرآن كریم آمده است .
باستناد حدیث ثقلین قرآن كریم ثقل اكبر و معصومین ثقل اصغرند .
دو: زبان لهجةو رسم الخط قرآن
الف) زبان و لهجة قرآن
قرآن به زبان عربی نازل شده است و با توجه باینكه پیامبر اهل جزیره العرب و از قبیله قریش بودند لذا به لهجة حجازی و قریشی تكلم می فرمودند بنابراین سعی تمام قاریان قرآن بر این است كه این كتاب عزیز را به همان زبان و لهجة پیامبر قرائت كنند .
امروزه زبان عربی یكی از شش زبان رسمی در سازمان ملل متحد است و علاوه بر 22 كشور عربی كه به زبان عربی تكلم می كنند در كشورهای اسلامی به عنوان زبان دوم به كار میرود به عبارت دیگر بیش از یك میلیارد نفر از مردم جهان با زبان عربی آشنایی دارند .
اصل شانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تدریس زبان عربی را در دوره متوسطه الزامی دانسته است.
در قرآن كریم در 12آیه بمساله زبان قرآن اشاره شده است كتاب فصلت آیاته قرآناعربیالقوم یعلمون 3 فصلت سایرآیات عبارتنداز 12احقاف-58دخان-3زخرف-7شوری-28زمر-195شعرا-2یوسف-113طه-37رعد-103نحل و44فصلت زبان عربی و عبر ی جزء زبانهای سامی محسوب میشود.
ب: رسم الخط قرآن
در صدر اسلام قرآن با رسم الخط كوفی نوشته می شد كه كلمات آن دارای نقطه ، حركات و علائم نبودند لیكن بعدا رسم الخط نسخ كه دارای سهولت و زیبایی بیشتری بود جایگزین آن شد و این رسم الخط تا كنون جاریست . در ایران قرآن را بخط فارسی كه معروف به نستعلیق است نگاشته اند .
غالب قرآنهای موجود در ایران و كشورهای اسلامی بخط عثمان طه نویسنده معروف عربستان سعودی است . بهترین امتیاز كار این نویسنده تنظیم قرآن در صفحات با آیات كامل است و لذا آیه 282 بقره كه طولانی ترین آیه قرآن است در یك صفحه گنجانده شده ( ص 48 ) و كل آن در 604 صفحه تنظیم گردیده است هر صفحه 15 خط باستثنای صفحات اول و آخر .
ضمنا پیامبر اسلام امی بودند و هرگز خط ننوشتند وتنها به امضاء خود می پرداختند .
آیه 48 عنكبوت چنین بیان میدارد:
و ماكنت تتلوا من قبله من كتاب و لا تخطه بیمینك اذا لارتاب المبطلون .
سه: نزول قرآن و فترت ان
الف: نزول قرآن
قرآن كریم دوبار بر پیامبر گرامی اسلام نازل شده است .
1- بصورت دفعی و یكجا:
در شب قدر در ماه مبارك رمضان در سال 41 عام الفیل
قرآن كریم در 4 آیه به این نزول دفعی اشاره نموده است ؛
انا انزلناه فی لیله القدر1قدر
انا انزلناه فی لیله المباركه 2 دخان
شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن 185 بقره
نزل به الروح الامین علی قلبك193شعرا
در نزول دفعی قرآن از واژه انزال استفاده نموده است .
ضمنا بموجب روآیات اسلامی نزول دفعی قران درشب قدربوده و كلیه كتب الهی به پیامبران خود در ماه رمضان نازل شده است (637تا645)
2- بصورت تدریجی:
در طول 23 سال رسالت پیامبر از 27 رجب سال 40 عام الفیل در غار حراء تا رحلت ایشان در 28 صفر سال 11 هجری .
به این آیات توجه فرمائید:
لاتحرك به لسانك لتعجل به آن علینا جمعه و بیانه فاذا قرآناه فاتبع قرآنه ثم آن علینا بیانه 17 قیامه
و لاتعجل بالقرآن من قبل آن یقضی الیك وحیه113 طه
و قرآنا فرقناه لتقرا علی الناس علی مكث و نزلناه تنزیلا 107 اسراء
و اذا بدلنا آیه مكان آیه وا… اعلم بما ینزل103 نحل
ماننسخ من آیه او ننسها نات بخیر او مثلها 100 بقره و سایر شواهد تاریخی و اسباب النزول
در خصوص نزول تدریجی قرآن از واژه تنزیل استفاده كرده است .
قابل ذكر است كه سوره حمد غیر از نزول دفعی دوبار یكی در مكه و دیگری در مدینه بهنگام تغییر قبله از مسجد الاقصی به مسجد الحرام نازل گردیده است .
قرآن در این مورد می فرماید:
و لقد اتیناك سبعا من المثانی و القرآن العظیم 88 حجر
ب: فترت نزول قرآن
نزول قرآن به پیامبر برای مدتی قطع گردید كه این امر را فترت می نامند فترت در لغت به معنی قطع تنفس ، حبس و تعطیل است . مدت این دوره حداقل 12 روز و حداكثر 4 ماه بوده است . علت این قطع نیز ظاهرا وعده ایست كه پیامبر به مشركین داده بودند بدون اینكه ان شاء ا… بگویند و این ترك اولی موجب قطع وحی گردید . پس از قطع وحی سوره والضحی نازل شد .
بسم ا… الرحمن الرحیم – والضحی و اللیل اذا سجی ما ودّعك ربّك و ماقلی ( 1 تا 3 ضحی )
آیه قرآن در مورد ترك اولی پیامبر چنین است:
و لا تقولن لشی انی فاعل ذلك غدا الا آن یشاءا… 23كهف
مستحب است در ابتدا سوره والضحی تا سوره ناس تكبیرو تهلیل و تحمید گفته شود .
« لا اله الا ا… وا… اكبر ولله الحمد »
استثناء یعنی آن شاءا… گفتن
چهار: شان نزول قرآن
شان نزول آیات و سوره های قرآن همان سببی است كه موجب نزول قرآن شده است كلا سه عامل سبب نزول بوده است .
1- سوال پیامبر: مانند اینكه حضرت رسول (ص) از خداوند مساله اصحاب كهف را می پرسند و سوره كهف نازل می شود
2- لزوم حكم از جانب خداوند: مانند صدور دستور روزه برای مسلمانان پس از هجرت آنان از مكه به مدینه
كتب علیكم الصیام كما كتب علی الذین من قبلكم لعلكم تتقون 179 بقره
3- وقوع حادثه: مانند نزول سوره تبت از سوی خداوند كه از حادثه توطئه ابولهب و همسرش علیه پیامبر خبر داد.
بطور كلی تعداد 150 نفر سبب نزول آیات و سوره ها بودند كه شرح آن در اسباب نزول آمده است
پنج: كاتبان و قراء سبعه قرآن
الف: كاتبان قرآن
از طرف پیامبر چند نفر مامور به نوشتن وحی شدند كه آنان را كتاب وحی می نامیدند .
تعداد كتاب وحی حداكثر 45 نفر بودند كه معروفترین آنها عبارتند از:
حضرت امیر (ع) – زیدین ثابت – ابوبكر – عمر – ابن مسعود - معاذبن جبل – ابی بن كعب
انشاء قرآن توسط حضرت رسول شخصا صورت می پذیرفته است و بوسیله كاتبان روی برگهای درخت خرما قطعات سنگ سفید و تخته و پوست و استخوان شانه یا دنده گوسفند و شتر و پارچه و گاهی روی حریر كه آنها را صحف نامیده اند با خط كوفی نوشته میشد .
ب: قراء سبعه قرآن
پس از رحلت حضرت رسول قرائت های متفاوت از قرآن كریم بوجود آمد كه علت اصلی آن نبودن نقطه حركات و علائم در قرآنهای اولیه بود و این امر موجب گردید تا در قرائت قرآن تفاوتهایی بوجود آید . هم اكنون هفت قرائت از قرآن كریم موجود است كه منسوب به قراء سبعه و راویان آنهاست .
قرائتی كه در كشور ما متداول است منسوب به عاصم بن ابی النجودكوفی است مشهور به ابوبكر . او شیعه بود و علم قرائت را از عبدا… بن حبیب سلمی شاگرد حضرت امیر آموخت و راوی معروف ایشان حفص می باشد .
سایر قراء معروف عبارتند از: عبدا… بن عامر دمشقی – هشام بن عمار دمشقی – عبدا… بن كئیر – نافع بن عبدالرحمن حمزه بن حبیب كوفی – علی بن حمزه كسائی . محققین علوم قرآنی علل اختلاف در قرائت را موارد زیر اعلام داشته اند:
1-فقدان نقطه وعلائم دركتابتهای اولیه(خط كوفی)
2 – طرزنگارش
3 - لغات متشابه و هم معنی
4 - عوامل تجویدی
5 - لهجه های مختلف
6 - واژه های معجمه
شش: جمع آوری قرآن
قرآن كریم سه بار مورد جمع آوری و تنظیم قرار گرفته است .
الف ) در زمان حضرت رسول: آن حضرت به امیرمومنان دستور فرمودند تا قطعات مختلفی را كه آیات الهی بر روی آنها نوشته شده بود جمع آوری و حفظ نمایند . جمع آوری بشكل امروزی در زمان آنحضرت صورت پذیرفته است .
ب ) در زمان ابوبكر خلیفه اول: در سال 12 هجری و بدلیل كشته شدن بسیاری از حافظان قرآن كریم در جنگ یمامه و احتمال از بین رفتن قرآن خلیفه اول دستور داد تا به سرپرستی زید بن ثابت قرآن كریم در یك مصحف جمع آوری و نسخه هایی از آن تهیه و به اطراف فرستاده شود .
ج ) در زمان عثمان خلیفه سوم: به علت گسترش سرزمین اسلام در زمان خلیفه سوم و نبودن نقطه و اعراب در قرآن كه موجب اختلاف در قرائت آن شده بود عثمان دستور داد كلیه قرآنهای موجود جمع آوری شده و سپس هیاتی را به سرپرستی زید ین ثابت مامور نمود تا مجددا قرآن تنظیم گردد . در این هیات حضرت امیر نیز حضور داشتند . قرآن فعلی حاصل كار هیات یاد شده است . در آن زمان چند نسخه از آن تهیه و به شهرهای مكه ، شام ، مدائن ، كوفه و یمن فرستاده شد .
هم اكنون نسخی از موارد یاد شده در موزة ملی پاریس و آستان قدس رضوی موجود است . لازم بذكر است در اینجا از مصحف علی یاد كنیم كه آن حضرت قرآن را بترتیب نزول سوره ها و آیات تنظیم فرمودند و بدنبال آن بیانات و تفاسیری را كه آن حضرت از رسول خدا درباره هر یك از سوره ها و آیات شنیده بودند بعنوان تفسیر و توضیح آورده بودند كه این مصحف مورد قبول خلفا قرار نگرفت و آن حضرت آنرا تحویل ائمه بعد از خود دادند
ضمنادر خصوص عدم وجوداخنلاف درقران روایاتی امده است.(3555تا3582)
هفت: ترتیل یا تجوید قرآن
همانطور كه در بند دوم راجع به زبان و لهجه قرآن آمد برای اینكه قرآن به همان زبان و لهجه اصلی آن قرائت گردد علم تجوید تدوین گردید . در این علم دو بخش مهم وجود دارد یكی آشنایی با حروف و مخارج آن و دیگری آشنایی به صفات و احكام آن – همچنین در این علم با علائم تجویدی نیز آشنا می شویم .
برای قرائت قرآن نیز مراحلی وجود دارد كه عبارتند از:
روخوانی – روان خوانی – قرائت با تجوید و ترتیل – قرائت با صوت و لحن آهنگین
برای آشنایی بیشتر با جزییات موارد فوق به كتب تجوید مراجعه شود .
قرآن كریم در آیة 4 سوره مزمل قرائت با تجوید را متذكر شده است .
ورتل القرآن ترتیلا (4مزمل)
ترتیل خود نیز به سه صورت است . تحقیق - تدویر- تحدیر ( 60-30-15)
روایات درخصوص ترتیل قران بصوت نیكو(3510تا3522)
هشت: ترجمه قرآن
قرآن كریم به زبان عربی نازل شده است و مسلمانان جهان از هر زبانی تلاش دارند تا قرآن را به زبان اصلی بیاموزند لیكن محققین برای آشنایی سریعتر همه مسلمانان با هر زبانی تلاش بسیاری نموده اند تا قرآن كریم را به زبانهای مختلف ترجمه نمایند قطعا بیشترین ترجمه به زبان فارسی صورت پذیرفته و تعداد آنها بسیارست . معروفترین ترجمه قرآن كریم به زبان فارسی ترجمه مرحوم محی الدین قمشه ای است . قرآن كریم به زبانهای زنده دنیا نظیر انگلیسی ، فرانسه ، چینی ، روسی ، اسپانیولی و تعداد دیگری از زبانهای دیگر نظیر اردو ، آلمانی و سواحلی نیز ترجمه شده است .
ترجمه ها گاه تحت اللفظی است كه ذیل هر آیه آمده است و گاه ترجمه ای آزاد از آیه است كه در مقابل آن درج گردیده است . علاوه بر آن قرآن كریم به شعر نیز ترجمه شده است .
نمونه ترجمه دقیق فارسی عبارت بسم ا… الرحمن الرحیم ، بنام خداوند عطا بخش خطا پوش
نه: تفسیر قرآن
مراد از تفسیر قرآن دریافت درست مطلبی است كه در هر آیه از سوی خداوند برای بشر نازل شده است . برای پی بردن به مفاد اصلی قرآن راهی صحیحتر از مراجعه به كلام معصومین وجود ندارد . بدیهی است در جاییكه از معصوم كلامی در خصوص آیه ای وجود نداشته باشد می توان از عقل صحیح كمك گرفت . تفسیر به برأی صحیح نیست و نتیجه آن تباهی انسان است . « تفسیر كار دانشمندان هر زمان است . »
انواع و روشهای تفسیر
الف: انواع تفسیر
در حال حاضر سه نوع تفسیر از قرآن» مجید وجود دارد .
1 – تفسیر مفردات: در این نوع واژه ها و اصطلاحات قرآن كریم توضیح و تشریح می گردد مانند تفسیر مفردات راغب
2 – تفسیر تدریجی یا مسلسل: عبارت از تفسیر قرآن بترتیب سوره ها از حمد تا ناس است . بیشتر تفاسیر موجود از این نوع است مانند تفسیر نمونه آیت ا… مكارم شیرازی و تفسیر المیزان مرحوم علامه طباطبایی
3 – تفسیر موضوعی: در این تفسیر ، موضوعی از قرآن كریم انتخاب می شود و تمام آیات مربوط به آن موضوع استخراج ونسبت به آن تفسیر به عمل می آید مانند تفسیر موضوعی آیت اله مكارم شیرازی تحت عنوان پیام قرآن كه تا كنون دو دوره آن تحت معارف اسلامی و اخلاق در 13 جلد منتشر گردیده است .
بنظر اینجانب بهترین نوع تفسیر تفسیر تاریخی است باین صورت كه ابتدا آیات الهی بر اساس تاریخ هستی تنظیم و سپس نسبت بدان تفسیر انجام پذیرد مثلا تفسیر از خالق جهان آغاز و سپس به خلقت جهان و بعد خلقت انسان سپس پیامبران و شرایع آنان و در نهایت به امر رستاخیز پرداخته شود .
در باب اختلاف حدیث با كتاب خدا وبدعت وغیر مجاز بودن تفسیر برای وقیاس در احكام احادیثی در كافی ج1 كتاب فضل علم امده است. (154 تا209)
در پایان این قسمت كلیه تفاسیر موجود از قرآن كریم ذیلا آورده می شود .
مجمع البیان از طوسی – انوارالتنزیل بیضاوی – الدرالمنثورسیوطی – برهان بحرانی – المیزان طباطبایی – المنارعبده – فی ضلال سید قطب – مراغی از مراغی – مفاتیح الغیب فخررازی – روح الجنان ابوالفتوح رازی – اسباب النزول واحدی – قرطبی از قرطبی – روح المعانی آلوسی – نورالثقلین از حویزی – صافی از فیض كاشانی – تبیان از شیخ طوسی – نمونه از مكارم شیرازی ( 17 مورد )
ب: روشهای تفسیر
قرآن را به دو گونه تفسیر می نمایند .
1 – آیات قرآن را با سایر آیات مقایسه و تفسیر می نمایند مانند روش مرحوم طباطبایی در تفسیرالمیزان به این روش تفسیر قرآن با قرآن می گویند به عنوان مثال در سوره حمد از سه دسته اشخاص صحبت شده است .
اول: انعمت علیهم: در آیات 3 و 4 سوره بقره این دسته مومنین تعبیر شده اند . الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلوه و مما رزقناهم ینفقون والذین یومنون بما انزل الیك و ما انزل من قبلك و بالاخره هم یوقنون 3و4 بقره
دوم: غیرالمغضوب علیهم: در این رابطه در سوره بقره اینگونه آفراد به كآفران تعبیر شده اند . آن الذین كفرواسواء علیهم ءانذرتهم ام لم تنذرهم لا یومنون . ختم ا… علی قلوبهم و علی سمعهم و علی ابصارهم غشاوه و لهم عذاب عظیم . 5 و6 بقره
سوم: و لاالضالین: در سوره بقره این آفراد به منافقین تعبیر شده اند .
ومن الناس من یقول امنا با… و بالیوم الاخر و ما هم بمومنین یخاد عون ا… و الذین امنوا و مایخدعون الا انفسهم و ما یشعرون . . . از آیه 7 تا 20 بقره
2 – آیات قرآن را با روآیات مقایسه و تفسیر می نمایند اینگونه تفسیر را تفسیر روائی یا تفسیر با اخبار و یا ماثورمی نامند .
البته فلاسفه ، عرفاء و دانشمندان علوم هریك بر اساس عقل ، دل و دانش مربوط به تفسیر قرآن پرداخته اند و تفسیر جامع همه این موارد را شامل می شود مانند تفسیر نمونه آیت ا… مكارم شیرازی .
ده: تاویل قرآن
تاویل از ریشه اول به معنای بازگردانیدن و رجوع به اصل است و مقصود از آن پی بردن به عمق و كنه آیات الهی است زیرا آیات الهی یك مفهوم ظاهری دارند كه توسط دانشمندان و اندیشمندان قابل درك و یافتن است . اما در بطن خود مفاهیم دیگری نیز دارند كه به تعبیر قرآن تنها راسخین در علم از آن آگاهند و مراد از راسخین در علم همان معصومین ع می باشند .
قرآن كریم در این زمینه می فرماید
هو الذی انزل علیك الكتاب منه آیات محكمات هن ام الكتاب و اخر متشابهات فاما الذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنه و ابتغاء تاویله وما یعلم تاویله الا ا… والراسخون فی العلم 7 آل عمران
البته امروزه با توجه به غیبت معصوم باب تاویل مسدود است.اما راه برای تعقل وکشف حقیقت باز میباشد
در پایان این قسمت ذكر چند نكته لازم و مفید است
الف: فلسفه وجود متشابهات در قرآن
1 - وجود فنون بلاغی نظیر كنایه – مجاز – تشبیه و . . . در مورد ظرافت و علو مفاهیم
2 – الفاظ مشترك ایجاز تعریض . .
3 – حفظ قرآن از دستبرد و نقش عالمان دین در قبال جاهلان
ب: برخی از آیات محكم قرآن عبارتند از
1 – فمن یعمل مثقال ذره خیرا یره و من یعمل مثقال ذره شرا یره ( سوره زلزال )
2 – سوره توحید یا اخلاص از جمله آیات محكم است كه سایر آیات متشابه با آن سنجیده می شوند .
ج: تاویل برخی از آیات بر اساس كتاب شیخ كلینی ( كافی)
کلمه عهددرایه124 سوره بقره بمعنای امامت است- ایات امامانند(528تا530)- اهل ذکر امامانند(538تا546)- عالمان امامانند(547و548)- راسخین درعلم امامانند یعنی اگاهان بتاویل(549تا551)- نعمت درقران امامانند(565تا568)- متوسمین امامانند(569تا573)- مراد از مثانی امامانند-مراداز اسماء الله امامانند-مراد از ستم بخدا ستم بامامان است(350تا359)- تاویلات قران درباره ولایت ائمه 92روایت(1080تا1171)- تاویلات قران ج8كافی
د: آیه دیگر از تشابه در قرآن
الله نزل احسن الحدیث كتابا متشابها مثانی ( كتابی با آیات شبیه به هم و بهم پیوسته )23زمر
یازده: اهداف قرآن
بطور كلی قرآن كریم دو هدف عمده را پیگیری می كند كه عبارت از نجات انسان از جهل و ظلم و هدایت او به صراط مستقیم
منظور از جهل نادانی و گمراهی است و مقصود از ظلم هرگونه خروج و تعدی از راه میانه و عدالت است كه می تواند بصورتهای شرك ، فساد ، خودخواهی ، استكبار ، آفراط و تفریط تجلی كند.
قرآن از شرك بعنوان ظلمی بزرگ یاد نموده است بعبارت دیگر شرك ظلمی است نسبت به حق تعالی كه اورا بحد مخلوق تنزل داده است . خودخواهی ستمی است نسبت به خود و سایر مظاهر ظلم تعدی به حقوق دیگران است و خداوند عالم و عادل است و علم و عدل خداوند از جمله صفات مهم ذات و فعل اوست و قرآن در جهت تعقیب اهداف خود می خواهد انسان را از جهل نجات داده و او را در مسیر عدالت و میانه روی به صراط مستقیم خود هدایت نماید .
آیات الهی را مرور می كنیم
1 – ذلك الكتاب لاریب فیه للمتقین2 بقره
2 – اهدنا الصراط المستقیم5 حمد
3 – نزل علیك الكتاب بالحق هدی لناس 3 آل عمران
4 – اوحی الی هذا القرآن لا نذركم به 19 انعام
5 – آن الشرك لظلم عظیم 13 لقمان
در قرآن كریم ایمان به شش امر طلب شده است
ایمان به خدا – ایمان به نبوت – ایمان به معاد – ایمان به قرآن – ایمان به فرشتگان – ایمان به غیب
دوازده: طرق هدایت قرآن
قرآن كریم برای هدایت مردم و نجات آنان از جهل و شرك و ظلم از چهار روش استفاده می كند
1 – انذار و تبشیر ( آینده )
این روش نسبت به آینده است یعنی مردم را از جهنم می ترساند و به بهشت ابدی امیدوار می سازد
ان الابرار لفی نعیم علی الارائك ینظرون23 و 22 مطففین
كلا آن كتاب الفجار لفی سجین و ما ادریك ما سجین8 و 7 مطففین
2 – داستان ( گذشته )
قرآن از طریق بیان سرگذشت انبیاء و شخصیت های مثبت و منفی تاریخ و بیان كارهای خوب و بد آنان انسانها را به حقیقت امر رهنمون می سازد
لقد كان فی قصصهم عبره لاولی الالباب 111 یوسف
3 – عواقب عمل ( آینده )
در این روش قرآن تلاش می كند انسانها را از نتیجه اعمالشان آگاه سازد و اینكه انسان در گرو عمل خویش است
كل نفس بما كتبت رهینه 41 مزمل
من عمل صالحا فلسفه و من اساء فعلیها 14 جاثیه
هل جزاء الاحسان الا الاحسان 60 الرحمن
4 – شناساندن شخصیت انسان ( حال )
و بالاخره قرآن برای هدایت انسانها شخصیت واقعی آنان را بخود آنها می شناساند و برتری آدمیان را بر سایر مخلوقات تذكر می دهد تا آنها با وقوف به شخصیت خود گرد گناه نگردند .
و لقد كرمنا بنی آدم و حملنا هم فی البر و البحر و رزقناهم من الطیبات و فضلنا هم علی كثیر ممن خلقنا تفضیلا 72 اسرا
سیزده: حق و باطل در قرآن
در قرآن كریم دو راه پیش بینی شده است كه یكی انسان را به سر منزل مقصود و بهشت ابدی می رساند و دیگری مقصدش گمراهی و تباهی و نهایت دوزخ است از این دو راه به نجدین ، خیر و شر ، رشد و غی ، ( 146 انفال ) حق و باطل تعبیر شده است و كسانیكه در هریك از این مسیر قرارمی گیرند تحت عناوین زیرند:
1 – اصحاب المیمنه و اصحاب المشمئه(در اخرت)
2 – اصحاب الشمال و اصحاب الیمین (در اخرت)
3 – اصحاب الجنه و اصحاب الجحیم (در اخرت)
4 – حسن ماب و شر ماب ( در اخرت)
5 – ابرار و فجاریا اشرار (از جهت اخلاقی)
6– اتقیاء ( سعداء ) و اشقیاء (از جهت اخلاقی)
7 – متقین و طاغین (از جهت اخلاقی)
8 – مومنین و كآفران و مشركان و منافقان (از جهت فكری)
9 – خیر البریه و شر البریه (از جهت گروهی)
10 – حزب ا… و حزب الشیطان ( آخر سوره مجادله ) (از جهت گروهی)
11 – محسنین و مكذبین (ازجهت عملی)
12 – صادقین و كاذبین (از جهت عملی)
13 – مصلحین و مفسدین (از جهت عملی)
و بالاخره حق و باطل
جاء الحق و زهق الباطل آن الباطل كان زهوقا 83 اسراء
چهارده: آداب قرائت قرآن
برای قرائت قرآن در خود قرآن و روآیات اسلامی آدابی معین شده است كه به ترتیب عبارتند از:
1 – طهارت: یعنی داشتن وضو برای قرائت و مس آن
لایمسه الا المطهرون 79 واقعه
2 – استعاذه: قبل از شروع آیات عبارت « اعوذبا… من الشیطان الرجیم » گفته شود
فاذا قرات القرآن فاستعذ با… من الشیطان الرجیم 98 نحل
3 – بسمله: یعنی گفتن بسم ا… الرحمن الرحیم در آغاز هر سوره جز سوره برائت یا توبه و یا هر جایی كه نام خداوند در آغاز آیه آمده است
البته سوره توبه فاقد بسم ا… بوده و سوره نمل دارای دو بسم ا… است
ضمنا بسم الله جز در سوره حمد جزء سوره محسو ب نمی گردد ودر جمع ایات بحساب نمیاید
اقرا باسم ربك الذی خلق 1 علق
قال اركبوا فیها باسم ا… 42هود
انه من سلیمان انه بسم ا… الرحمن الرحیم 30 نمل
4 – با صوتی زیبا قرائت شود
5 – با دلی محزون قرائت شود
6 – بهنگام قرائت تفكر و تدبر در آیات الهی بشود كه همان ترتیل قرآن است
7 – رعایت ضوابط تجویدی ورتل القرآن ترتیلا 4 مزمل
8 – به میزانی كه میسر است خوانده شود فاقروا ما تیسر من القرآن20مزمل
9 – پیش از آغاز قرآن و در پایان آن صلوات فرستاده شود
ان ا… و ملائكه یصلون علی النبی یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما 56 احزاب
10 – در صورت استماع قرآن سكوت كامل رعایت و در آن تدبر شود
و اذا قرء القرآن فاستمعوا له و انصتوا لعلكم ترحمون 203 اعراف
درباب فضل قران(3459تا3479)- ثواب قرائت قران(3498تا3504)- قرائت قران ازروی مصحف(3505تا3509)
در پایان توصیه شده است سوره های كوچكتر قرائت شود چه حاوی معارف اسلامی و اخلاق و حكمتها است .
