احكام وسیاسات
بخشی ازآیات الهی بویژه دراوائل قرآن ودرسوره های بزرگ اختصاص باحكام وسیاسات دارددوعلم فقه وحقوق درخصوص احكام بحث میكنندكه همان فروع دین راتشكیل میدهد.فروع دین ناظربررفتاروكردارادمی درجامعه خانواده وانفرادی بوده وباتوجه بروابط انسان باخود دیگران وباخداونددارای تقسیمات زیراست.
عبادات-معاملات-احكام وسیاسات
پیش ازشرح هریك ازمواردلازم است بیك سوال پاسخ داده شود.
چه فرقی میان احكام واخلاق وجوددارد؟
اخلاق مربوط به طبیعت وفطرت انسانست درحالیكه احكام درارتباط باكارهای ادمیست.چون فطرت ادمی ازاغازثابت است اخلاق نیزدارای ثبات میباشددرحالیكه كارهای انسان متغیرومتحول است مساله اخلاق درتمامی ادیان یكسان بوده وحدكامل آن درذات باریتعالیست امااحكام درادیان متفاوتست درقیامت نیزاخلاق باقیست امااحكام ازمیان میرود.جهان بدون تكلیف بوده اما جهان بدون اخلاق هرگز.
بخش اول - عبادات
اعمالیست كه انسان قربه الی ا لله انهاراانجام میدهدیعنی روابط خاص ادمی باخدای خویش است وچنانچه درنیت انجام انهاریاشودویاقصدی جزخدادرمیان باشدباطل است واجری نداردورفع تكلیف نیزنمیكبد
اقسام عبادات
عبادات ده گونه اندكه درزیربانهاوآیات مربوط بانهااشاره میگردد.
1-نماز(صلوه)
نمازپرستش خداوندبشكلی كه درشریعت امده است
آیات مربوطه رامرورمیكنیم
یك-وضو-یاایهاالذین امنوااذاقمتم الی الصلوه فاغسلواوجوهكم وایدیكمالی…..6مائده
دو-غسل-وان كنتم جنبافاطهروا 6مائده
ولاجنباالاعابری سبیل حتی تغتسلوا..43نسا
سه-تیمم-وان كنتم.. مرضی اوعلی سفر…فتیممواصعیداطیبا…6مائده و43نسا
چهار-قبله- فول وجهك شطرالمسجدالحرام..144و150بقره
پنج-نمازیومیه واوقات ان-اقم الصلوه لدلوك الشمس الی غسق اللیل78اسرا –اقم الصلوه طرفی النهاروزلفامن اللیل114هود
وسبح بحمدربك قبل طلوع الشمس وقبل غروبها..130طه و55غآفر و39و40ق
شش-نمازوسطی-حافظواعلی الصلوات والصلوه الوسطی238بقره
هفت-نمازمسآفر-واذاضربتم فی الارض..ان تقصروامن الصلوه101نسا
هشت-نما زنافله وشب-ومن اللیل فتهجدبه نافله لك79اسرا
نه-نمازجمعه-واذانودی للصلوه من یوم الجمعه..9جمعه
ده-نمازجماعت-اقیمواالصلوا..واركعوامع الراكعین43بقره
یازده-نمازمیت-ولاتصل علی احدمنهم مات ابدا..84توبه
دوازده-اذان-واذن فی الناس..27حج واذانودی..58مائده
سیزده-نمازغفیله-87و88انبیا و59انعام
درموردسایرنمازهابصفحه251فرهنگ موضوعی مراجعه فرمائید
2-روزه(صوم)
روزه عبارتست ازخودداری ازانجام مبطلات ازاذان صبح تامغرب. آیات رامرورمیكنیم
یك-..كتب علیكم الصیام كما ..183تا187بقره
دو-شهررمضان الذی..فلیصمه185بقره
سه-فمن كان مریضااو…فدیه طعام مسكین..184بقره
3-خمس
عبارتست ازپرداخت یك پنجم مال درمواردمعینه بامام یانماینده وی بقصدقربت
آیات رامرورمیكنیم-
یك-واعلمواانماغنمتم من شی فان لله خمسه و..41انفال
دو-ماافاءا… علی رسوله..فلله وللرسول..7حشر
خمس فيئ وانفال از حقوق امام است(1411تا1440)
4-زكات
زكات عبارتست ازپرداخت بخشی ازمال بمیزان معین بنیازمندان بقصدقربت.اینك آیات رامرورمیكنیم
یك-یاایهاالذین امنواانفقوامن طیبات..267بقره
دو-..كلوامن ثمره اذااثمروااتواحقه یوم حصاده141انعام
سه-یسئلونك ماذاینفقون قل ماانفقتم… 215بقره
چهار-مصارف زكات-انماالصدقات للفقراءوالمساكین والعاملین علیهاوالمولفه قلوبهم وفی الرقاب والغارمین وفی سبیل ا… وابن السبیل..60توبه
5-حج
عبارتست ازانجام مناسكی درطول عمربرای یكبارباشرایط معینه بقصدقربت
آیات رامرورمیكنیم
یك-ان اول بیت وضع للناس ببكه..96ال عمران
دو-وعلی الناس حج البیت من استطاع..97ال عمران
سه-واذن بالناس فی الحج یاتوك…27حج
چهار-الحج اشهرمعلومات فمن فرض فیهن..197بقره
پنج-الشهرالحرام بالشهرالحرام والحرمات…194بقره
شش-ان الصفاوالمروه من شعائرا…..158بقره
هفت-واتموالحجوالعمره لله…196بقره
هشت-فاذاافضتم من عرفات…198بقره
نه-فاذاقضیتم مناسككم..200بقره
ده-واذان من ا… ورسوله…ان ا… بری3توبه
یازده-جعل ا… الكعبه البیت الحرام…97مائده
6-جهاد
عبارتست ازجنگیدن درراه خدابفرمان ودرمعیت معصوم بقصدقربت .آیات رامرورمیكنیم
یك-كتب علیكم القتال وهوكره لكم..216بقره
دو-وقاتلوافی سبیل ا……190و244بقره
سه-یاایهاالذین امنوا…وجاهدو فی سبیله..35مائده
چهار-وقاتلواهم حتی لاتكون فتنه…39انفال
پنج-واعدوالهم مااستطعتم منقوه…64انفال
یاایهاالنبی حرض المومنین بالقتال..
هفت-مستثنیات جهاد-آیات17فتحو91توبه
جهاددرغیاب معصوم واجب نیست لیكن دفاع براساس منطق وعقل درهرشرایط واجب است وچارچوب آن درآیات فوق امده است.
7و8-امربمعروف ونهی ازمنكر
یعنی واداشتن مردم بكارهای نیك وبازداشتن انان ازكارهای بدباشرایط خاص وبقصدقربت
آیات رامرورمیكنیم
یك-ولتكن منكم امه یدعون الی الخیر..104ال عمران
دو-كنتم خیرامه..تامرون بالمعروف وتنهون عن المنكر110العمران
سه-یومنون با…..ویامرون بالمعروف وینهون عن المنكر114العمران
چهار-یابنی اقم الصلوه وامربالعرف وانه عن المنكر17لقمان
پنج-خذ العفووامربالعفو..199اعراف
شش-آیات41حج و 112 و71توبه 157اعراف و…
9و 10- تولی وتبری
دوست داشتن وروی اوردن بدوستان خداوروی گرداندن ازدشمنان خدابقصدقربت. تولی الیه-دوست داشتن. تولی عنه-تبری یارویگردانیدن
آیات مربوط به تولی وتبری عبارتنداز 23توبه-51مائده-4حج-1و8و9و13ممتحنه-23غاشیه-14مجادله-
مطهرات ونجاسات ومقدمات نماز ومقارنات ان درج3كافي
روزه وزكات وحج درج4كافي
جهاد وامر بمعروف ونهي ازمنكر در ج5 كافي
بخش دوم-معاملات
اندسته از اعمالی كه انسان درروابط اجتماعی بادیگران انجام میدهد آن هم بردوگونه است
الف-عقود
عبارت ازروابط دویاچند جانبه است كه مستلزم رضایت وقصداطراف انست مانندنكاح وبیع
عقودخودبردوگونه است معینه وغیرمعینه
عقودمعینه دارای نام وشرایط ویژه ایست مانندبیع واجاره ونكاح. اینك آیات مربوط به عقودرامرورمیكنیم
یك -احل ا… البیع وحرم الربا275بقره(بیع)
دو-…اوفوابالعقد..1مائده
سه-فلیودالذی اوتمن اماناته283(ردامانت)
چهار-من ذاالذی یقرض ا… قرضاحسنا..18تغابن(قرض)
پنج-كتب…ان ترك خیراالوصیه..180بقره(وصیت)
شش-وان كان ذوعسره فنظره..283بقره(مهلت پرداخت)
هفت-وان كنتك علی سفر..فرهان مقبوضهو283بقره(رهن)
هشت-وانكحواالآیامی منكم…32نور(نكاح)
نه-الرجال قوامون علی النساء34نسا(سرپرستی مردان)
ده-خطبه النساء235بقره(نامزدی)
یازده-ومن لم یستطع منكم طولا..24نسا(متعه)
مكاسب ومعاملات درج5كافي
نكاح واحكام ان درج5كافي
طلاق واحكام ان-صيد اطعمه واشربه-وصيت وارث درج6كافي
ب-ایقاعات
عبارت ازاعمالیست كه تنهانیازبه رضایت وقصدیك طرف داردمانندطلاق ووقف
آیات رامرورمیكنیم
یك-یاایهاالنبی اذاطلقتم النسا…1طلاق
دو-والائی یئسن من المحیض..4طلاق(عده طلاق
سه-والمطلقات یتربصن……228بقره(عده)
چهار-والذین یتوفون منكم…234بقره(عده وفات)
پنج-الطلاق مرتان…229و230بقره(سه طلاقه ومحلل)
شش-229بقره و19نسا(طلاق خلع ومبارات)
هفت-اسكنواهن من حیث…6طلاق(نفقات مطلقه)
هشت-وان طلقتموهم من قبل..231و237بقره(طلاق غیرمدخوله)
نه-لایواخذكم ا… بالغوفی ایمانكم…225بقره و89مائده(سوگند)
ده-الذین یولون من نسائهم…226بقره ( ایلاء)
(جلد6كافي)
بخش سوم-احكام وسیاسات
این دسته ازاعمال نیازی برضایت ا فرادویاقصدقربت نداردبلكه تكلیف الهی است درانجام آن وعدم اجرای آن مستوجب كیفراست
الف-احكام
1-ارث
یك-للرجال نصیب مماترك الوالدان…ولالنساء نصیب7نساء(حكم كلی)
دو-لالذكرمثل حظ الانثیین1نسا(سهم اولاد)
سه-ولكم مثل ماترك ازواجكم..ولهن الربع12مائده(سهم همسران)
چهار-وان كان رجل یورث كلاله..12نسا(سهم برادروخواهر)
پنج-كلاله 176نساء
2-محارم
یك-الالبعولتهناوابائهن….31نور
دو-لا جناح علیهن فی ابائهن ولاابنائهن..55احزاب
3-حجاب-
یك-قل للمومنین یغضوامن ابصارهم..30نور
دو-قل للمومنات یغضضن من ابصارهن..31نور
سه-والقواعدمن النساء..60نور
چهار-یدنین علیهن من جلابیبهن..59احزاب
4-اطعمه واشربه (حرام ونجاسات)
چون اصل برحلیت است لذامواردحرام ونجس ذكرمیشود
یك-حرم علیكم المیته والدم…173بقره و145انعام و3مائده و115نحل
دو-ولاتاكلواممالم یذكراسم ا…..121انعام
سه-حرمت..والمنخنقه والموقوذه…3مائده
چهار-انماالخمروالمیسر..رجس من عمل الشیطان90مائده
پنج-انماالمشركون نجس …28توبه
شش-اكالون للسحت42و62.63مائده(حرمت رشوه)
هفت-لاتسبواالذینلایدعون…108انعام
هشت-احل ا… البیع وحرم الربوا275بقره
5-لعان-والذین یرمون ازواحهم..6تا9نور
6-ظهار-الذین یظاهرون منكم…2تا4مجادلهو4تا6احزاب
7-صیدسگ-وماعلمتم منالجوارح مكلبین..4مائده
8-خوردن ازمنزل دوستان-61نور
9-ماههای حرام-36توبه
10-رضاعه والوالدات یرضعن اولادهن..233بقره
11-مال یتیم 2و127نساء
12-حرمت غنا 6لقمان
13-اعتكاف187بقره
14-احكام اسیر7و71بقره
15-استیذان58و59نورو189بقره
16-كفارات-روزه مریض ومسآفر84بقره-عدم قربانی درحج196بقره-قتل خطائی92نسا-نقض سوگند89مائده-ظهار4مجادله-قتل صیددر حال احرام95مائده
درسایرمواردبصفحه21فرهنگ موضوعی مداجعه فرمائید
ب-سیاسات
مرادازسیاسات احكام كیفریست كه برچهارنوع است
1-قصاص-قصاص حق الناس است.آیات رامرورمیكنیم
یك-ولكم فی القصاص حیات یااولی الابصار179بقره
دو-كتب علیكم القصاص…179بقره
سه-الحرباالحر والعبدبالعبد..178بقره
چهار-..ان النفس باالنفس والعین بالعین..45مائده
2-حدود-حدودحق ا لله است.درقرآن كریم 4حدمعین شده و6حدنیزتوسط پیامبروضع گردیده است(جمعاده حد)
یك-زنا- الزانی والزانیه فاجلدوكل واحدمنهمامائه جلد2نور
دو-سرقت السارق والسارقه فاقطعوایدیهما.38مائده
سه-قذف والذین یرمون..فاجلدوهم ثمانین جلده4نور
چهار-محاربه انماجزاءالذین یحاربون..33مائده
پنج-شرب خمر 80تازیانه
شش-مساحقه 80تازیانه
هفت-قیادت 75تازیانه
هشت-سحروجادو-قتل
نه-لواط قتل درصورت دخول وتازیانه درغیران
ده-ارتداد قتل
3-تعزیرات-تعزیرات حق حاكم است وقاضی تصمیم میگیردومواردان عبارتنداز ضرب-حبس-غرامت مالی-توبیخ وسرزنش-تبعید-ممنوعیت خروج-منع ازاشتغال-محرومیت ازحقوق اجتماعی-معرفی بجامعه-محرومیت ازافتخارات گذشته وغیره(داستان متخلفان جنگ تبوك-داستان ثعلبه-ایه ایذاء-ایه نشوز)
4-دیات-درمواردیست كه جایگزین قصاص میشود
آیات رامرورمیكنیم
یك-ومن قتل مومناخطا..92نسا(دیه قتل خطائی)
دو-..فمن تصدق به فهوكفاره له45مائده
سه-..فمن عفی له من اخیه شی فاتباع بالمعروف واداءالیه45مائده
حدود قصاص ديات وتعزيرات وادله اثبات دعوي درج7 كافي
درپایان این باب بدومطلب دیگراشاره میگردد
1-ناسخ ومنسوخ
نسخ درامورتشریعی است ودرامورتكوینی بداءوجوددارد. درهرحال برخی ازاحكام كه درآیاتی نازل شده بودپس ازمدتی بوسیله آیات جدیدازمیان رفت آیات موخرراناسخ وآیات قبلی رامنسوخه مینامندواین خودیكی ازدلائل تدریجی بودن نزول قرآن كریمست
یك-واذبدلناایه مكان ایه 103نحل
دو-ماننسخ من ایه اوننسهانات بخیرمنها100بقره
سه-تغییرقبله106و143و144و152بقر0
چهار-تقلیل عده وفات ازیكسال بچهارماه و10روز240و234بقره
پنج-والذان یاتیانها..(تغییرحدلواط توسط پیامبر)
شش-تغییرحدزنا2نور و15نساء
هفت-240بقره و1و41انفال 52احزاب و12و13مجادله
2-احكام واقسام آن
مقدمه-انچه مسلم است اینست كه تعدادمباحات محدودنیست ومحدودیت ناظربرسایراحكامست. ازنظرتعدادمستحبات ومكروهات بیشترازواجبات وحرامهاست وعلی القاعده واجبات وحرامها بایكدیگرمساویندكمااینكه مستحبات ومكروهات نیزبرابرندچه هرچه واجبست تركش حرام وهرچه حرامست تركش واجب وهمینطوردرموردمستحبات ومكروهات.درزیرصورت واجبات وحرامها بااستخراج ازرساله حضرت ایت ا… مكارم شیرازی امده است
الف-واجبات
ا-تحقیق دراصول دین2- اجتهاد تحقیق یااحتیاط درفروع3-طهارت بدن لباس ومكان سجده درنماز4-طهارت مسجدوقرآن متنجس5-طهارت نام خدا ومعصومین تربت ازنجاست6-وضو غسل یاتیمم برای نماز7-غسل كفن حنوط دفن ونمازمیت8-نمازهای یومیه9-سایرنمازهای واجب(5مورد)10- واجبات نماز(11مورد)-11-رعایت اوقات نماز12-روبقبله كردن محتضر13-سترعورت درنمازبرای مرد14-پوشش كامل زن درنماز15-شناخت قبله برای نماز16-سجده های واجب وسهو17-روزه ماه مبارك رمضان18-خمس درمواردمذكوره19-زكات مال20-زكات فطره21-یكبارحج درعمر22-نجات جان مسلمان23-پیگیری شغل برای تامین معاش24-امربمعروف ونهی ازمنكر25-وجوب ازدواج درشرایط خطر26-اگاهی ازمسائل معاملات27-وفای بعهد28-سترعورت جزبرای زوجین
ب-حرامها
1-افتاتوسط غیرمجتهد2-عبادات برای حائض ونفساء3-تخلی درمعابرعمومی وموقوفات خاص وروی قبرمومن وروبقبله یاپشت بان4- نجس كردن مسجدواموال ان5- -نجس كردن قرآن وتربت وحرم پیامبرومعصومین 6-بردن نجاست بمساجد7-رفتن بمسجدالحرام ومسجدپیامبروسایرمساجدوتوقف دران درحالت جنابت8-گذاشتن چیزی درمواردیادشده درحالت جنابت حیض ونفاس9-تخریب یآفروش اموال مساجد10-مس قرآن یانام خداوپیامبرومعصوم بی وضویادرحالت جنابت حیض ونفاس11-نوشتن قرآن بامركب نجس12-دادن قرآن بكآفر13-ایستادن یانشستن روی قرآن یانام خدا14-قرائت آیات سجده داربرا ی جنب حائض ونفسا15-سجده برای غیرخدا16-وضویاغسل ازظروف مرداری یانجس العین17-سه بار یابیشترشستن دروضو18-روزه یوم الشك بعنوان رمضان19-روزه عیدفطروقربان20-روزه مستحبی زن بی اجازه شوهر21-روزه مضرببدن22-حرامهادرمراسم حج23-مخالفت با مقررات حكومت اسلامی24-تقویت اسرائیل25-ازدواج بامحارم26-ازدواج باخواهرزن27-ازدواج زن مسلمان باكآفر 28-ازدواج دائم مردمسلمان باكآفر29-ازدواج بازن شوهرداركه بااوزناشده است30-ازدواج بازنی كه درعده عقدشده است 31-ازدواج بامادرودختروخواهرپسرمدخوله32-ازدواج درحال احرام33-ازدواج باهمسرسه طلاقه34-طلاق درحین حیض35-سفرزن بدون اجازه شوهر36-سفرفرزندبانهی والدین37-نزدیكی باهمسرزیر9سال38-نزدیكی بهنگام حیض39-نزدیكی درماه رمضان40-نگاه كردن بزن نامحرم41-رویت عورت دیگری بجزهمسر42-نگاه مردببدن مرددیگرباشهوت43-تماس بدنی بانامحرم44-معامله عین نجاست45-معامله اموال غصبی46-تجارت اشیائی كه منافع حرام دارند47-تجارت الات موسیقی48-معامله مالی كه مالیت ندارد49-معاملات ربوی50-معامله طلابطلاونقره بنقره51-معامله چیزی كه بقصدحرام باشد52-معامله مسكرات53-قمارودزدی54-ترك تعهدنذروقسم55-غصب مال یاحق دیگری56-ساختن ومزدوری ساخت طلاونقره57-رقص جزبرای همسر58-نشستن برسفره شراب59-بازی با پاسورونرد60-استماع موسیقی مطرب61-حضوردرمكان خطر62-نبش قبر63-ورودنطفه برحم نامحرم64-استعمال موادمخدرودخانی65-استعمال ظروف طلاونقره دراتاق66-اكل وشرب نجاست ومتنجس67-نوشیدن ازطروف طلاونقره68-اشامیدن ازظروف مرداری ونجس العین69-نوشیدن ابجووسایرمسكرات70-خوردن گوشت حیوان وطی شده71-خوردن گوشت وشیرحیوان مرده دراب72-خوردن گوشت درندگان73-خوردن گوشت فیل خرگوش وحشرات74-خوردن گوشت پرندگان دارای چنگال75-خوردن گوشت پرندگان بابال صاف درپرواز76-خوردن14 قسمت ازبدن حلال گوشت77-خوردن قطعه جداشده ازبدن زنده78-خوردن اشیاءخبیث وپلید79-خوردن خاك وگل80-خوردن مال حرام81-خورانیدن مال نجس یامتنجس82-فرارازجهاد83-اتهام زنابزن پارسا84-زنا85-لواط86-مساحقه87-قیادت88-قتل نفس89-ضرب وجرح90-عاق والدین91-محاربه وافسادفی الارض92-سحروجادو93-سخن چینی94-تجسس دركاردیگران95-كذب96-خیانت درامانت97-غیبت98-كفر99-شرك100-ارتداد
احكام(عملي)
احكام(عبادی-اقتصادی-سیاسی واجتماعی)
احكام عبادی(د ه مورد)
یك-نماز(اقسام-مسائل)- اقسام(واجب-مستحب)
نمازواجب(میت-طواف-یومیه-آیات-قضای پدر-نذرعهدوقسم)
یومیه(صبح-ظهر-عصر-مغرب-عشا)(فرادی-جماعت)(قصروتمام)
مستحبی(جمعه-غفیله-فطر-قربان-وحشت-نافله……….)
مسائل(مقدمات-مقارنات-شكیات-مبطلات)
مقدمات(طهارت بدن ولباس-سترعورت-قبله-وقت ومكان نماز)
نجاسات(بول-غایط-خون-منی-مردار-سگ-خوك-می-ابجو-كآفر)
مطهرات(اب-زمین-افتاب-استحاله-انقلاب-انتقال-اسلام-تبعیت-غایب شدن مسلمان-برطرف شدن عین نجاست) مقارنات(مستحب-واجب) مستحب(قنوت تسبیحات)
واجب(ركن-غیرركن)
ركن(نیت-قیام-تكبیره الاحرام-ركوع-دوسجده)
غیرركن(قرائت-ذكر-تشهد-سلام-ترتیب-موالات)
شكیات(صحیح9تا-باطل8تا-فاقداثر6تا)
مبطلات(فقدیكی ازمقدمات-ابطال عمدی وضوء-گذاشتن دست هاروی هم-گفتن امین بعدازحمد-تغییرجهت قبله-گفتن عمدی كلمه ای-خنده عمدی صدادار-گریه عمدی برای دنیا-تغییرصورت نماز-اكل وشرب-حذف ركن یاغیرركن-شكیات مبطل)
دو-روزه(اقسام-مبطلات-كفاره)
اقسام(واجب-مستحب)1- واجب(ماه رمضان-نذر عهدوقسم)2- مستحب(آیام مختلف)
مبطلات(اكل وشرب-جماع-استمنا-دروغ بخداومعصوم-رساندن غبارغلیظ بحلق-فروبردن تمام سروگردن دراب-قی كردن-اماله بامایعات-باقی ماندن برجنابت حیض نفاس تااذان صبح)
كفاره(60روزروزه-اطعام60فقیر-ازادی یك بنده)
سه- خمس(موارد-معافیتها-مصارف)
موارد(سودمال حاصل ازمكاسب مازادبرمخارج سالیانه-معدن-گنج-غنیمت جنگ-مال مخلوط باحرام-زمین خریداری شده ازمسلمان توسط كآفرذمی)
معافیتها(مهریه-ارثیه-مال كآفریاغیرمعتقدبه خمس-قیمت افزوده كه درطول سال كاهش یابد-مالی كه فقیرمیگیرد-وام-هدآیا-مصارف سالیانه(خوراك-پوشاك-مسكن-اثاثیه-عروسی-زیارت-زیورزنانه-جهیزیه-هبه-نذورات) مصارف(نصف سهم امام-نصف سهم سادات فقیر)
چهار-زكات(انواع-مصارف)-انواع(بدن یافطره-مال)
نصاب بدن(3كیلوازقوت غالب برای هرنفردرعیدفطر)
زكات مال(گندم-جو-خرما-كشمش-طلا-نقره-شتر-گاو-گوسفند)
نصاب مال(4مورداول288من تبریز-45مثقال یكدهم یایكبیستم-طلا20مثقال یك چهلم-نقره4مثقال یك چهلم-شتر5تایك گوسفندوبالا-گاو3تایك گوساله 60تا2تا وبالا-گوسفند40تایكی 121 دوتاوبالا)
مصارف(فقیركسیكه مخارج سالیانه راندارد-مسكین بیچاره ترازفقیر-مامورزكات-تالیف قلوب-ازادی بنده-تادیه قروض یدهكار-سبیل ا لله-ابن السبیل-
پنج-حج(عمره-تمتع)- شش-جهاد(غزوات-سرآیا) - هفت-امربمعروف- هشت-نهی ازمنكر- نه-تولی- ده-تبری
احكام اقتصادی (عقود-ایقاعات)
عقود(معینه-غیرمعینه)
معینه(بیع-اجاره-رهن-وكالت-جعاله-مزارعه-نكاح…..)
ایقاعات(طلاق-قسم-ظهار-شفعه-لقطه-اقرار-نذر………)
احكام اجتماعی وسیاسی (اجتماعی-سیاسات)
اجتماعی(محارم-غصب-شهادت-ارث-حجاب-حلال وحرام-لعان-رضاعه-ظهار-كفارات-صید-احیاءموات-گناهان-مكاسب حرام-ادله اثبات دعوی……..)
محارم(سببی_نسبی)
نسبی(جدوجده-پدرومادربزرگ-عمو ودائی-عمه وخاله-پدرومادر-برادروخواهروفرزندان انان-فرزندان-نوادگان) سببی(زن وشوهر-پدرومادرهمسر-فرزندان همسر-ربائب-عروس وداماد)
ارث(طبقه اول-طبقه دوم-طبقه سوم)
طبقه اول(والدین-اولادوپائین)
طبقه دوم(اجدادببالا-برادروخواهرواولادانان)
طبقه سوم(عمو ودائی خاله وعمه وفرزندان انان)
گناهان(كبیره-صغیره یالمم)
كبائر(قتل-اكل مال حرام-فرارازجهاد-زناولواط-عاق والدین-كفر شرك وارتداد-اتهام زنابزنان پارسا) سیاسات(قصاص-دیات-حدود-تعزیرات)- (2433تا2456)
قصاص(نفس-عضو)
دیات(حق الناس وجایگزین قصاص)
حدودیاحق ا لله…(زنا100تازیانه تارجم-سرقت قطع دست-اتهام زنا 80تازیانه-محاربه قتل بشكل خاص-شرب خمر تازیانه تاقتل-مساحقه تازیانه-قیادت تازیانه-سحر قتل-لواط تازیانه تاقتل-ارتداد قتل)
تعزیرات یاحق الحاكم(ضرب-حبس-غرامت مالی-توبیخ وسرزنش-تبعید-منع خروج-منع اشتغال-محرومیت ازحقوق اجتماعی-معرفی بجامعه-محرومیت ازافتخارات گذشته)
